WHAT IS EPILEPSY?

àªàªªà«€àª²à«‡àªªà«àª¸à«€ ઠàªàª• ગà«àª°à«€àª¸ શબà«àª¦ છે. ગà«àª°à«€àª¸ àªàª¾àª·àª¾àª®àª¾àª‚ àªàª¨à«‹ અરà«àª¥ ‘Feeling Evil’ થાય છે.àªàªŸàª²à«‡, વરà«àª·à«‹ પેહલા, કંઈક ‘બાહà«àª¯ શકà«àª¤àª¿’ની અસર થાય છે,àªàªµà«€ માનà«àª¯àª¤àª¾ હતી. આપણા દેશમાં હાલમાં પણ ઘણાંબધાં લોકો àªàª¨à«‡ રોગ માનવાને બદલે Evil શકà«àª¤àª¿ માની ધાગા દોરા કરાવે છે. શહેરોમાં àªàª¨à«àª‚ પà«àª°àª®àª¾àª£ ઘટà«àª¯à«àª‚ છે, પરંતૠગà«àª°àª¾àª®à«€àª£ વિસà«àª¤àª¾àª°àª®àª¾àª‚ હજૠપણ તે પà«àª°àªšàª²àª¿àª¤ છે.
હકીકતમાં, àªàªªà«€àª²à«‡àªªà«àª¸à«€ -ખેંચ ઠàªàª• મગજનો રોગ છે. તેથી , આવી માનà«àª¯àª¤àª¾ / અંધ શà«àª°àª§à«àª§àª¾àª®àª¾àª‚ પડયા વગર યોગà«àª¯ ડૉકà«àªŸàª° ની સલાહ લેવી. લગàªàª— 100 માંથી 4 વà«àª¯àª•à«àª¤àª¿ ને જીવનમાં 1 વાર ખેંચ આવેલ હોય છે, પરંતૠજીવનમાં આવેલ 1 ખેંચને àªàªªà«€àª²à«‡àªªà«àª¸à«€ ના કહેવાય. જો આ ખેંચ વરà«àª·àª®àª¾àª‚ 2 થી વધૠવાર અથવા વારંવાર આવે તો જ àªàª¨à«‡ àªàªªà«€àª²à«‡àªªà«àª¸à«€ કહેવાય.
- àªàªªà«€àª²à«‡àªªà«àª¸à«€àª¨àª¾àª‚ કારણો:
1. બાળકનાં જનà«àª® વખતે ઑકà«àª¸àª¿àªœàª¨àª¨à«€ ઉણપ
2. કોઈ પણ પà«àª°àª•ારનાં અકસà«àª®àª¾àª¤ /àªàª•à«àª¸à«€àª¡àª¨à«àªŸ થી માથાનાં àªàª¾àª— માં ઇજા - ઘણીવાર બહà«àªœ સામાનà«àª¯ દેખાતી ઇજા પણ મગજને ઇજા પહોંચાડી શકે છે અને ખેંચ અથવા મગજની કારà«àª¯àª•à«àª·àª®àª¤àª¾ ઓછી થવાની શકà«àª¯àª¤àª¾ રહે છે ,àªàªŸàª²àª¾ માટે હેલà«àª®à«‡àªŸ અથવા ગાડી ચલાવતી વખતે સીટ બેલà«àªŸ પહેરવà«àª‚ અનિવારà«àª¯ છે.
3. મગજનો તાવ : વાઇરસ , જીવાણૠ,ટી.બી.થી થતા મેનીનà«àªœàª¾àªˆàªŸà«€àª¸ વિગેરે ..
4. મગજની ગાંઠ: બà«àª°à«‡àªˆàª¨ ટà«àª¯à«àª®àª°
5. જીનેટીક àªàªªà«€àª²à«‡àªªà«àª¸à«€: જનà«àª®àªœàª¾àª¤ મગજ ન કોષોમાં ડેવલપમેનà«àªŸ માં ડિફેકટ
જેવીકે , Cortical dysplasia
6. શરીરમાં સોડીયમ , પોટેશિયમ , કૅલà«àª¶àª¿àª¯àª® જેવાં રસાયણો ની વધઘટ
7. ડાયાબિટીસ નાં પેશનà«àªŸàª®àª¾àª‚ શà«àª—રનાં પà«àª°àª®àª¾àª£àª®àª¾àª‚ ખૂબ વધ -ઘટ થવાથી
8. મોટા àªàª¾àª— ની àªàªªà«€àª²à«‡àªªà«àª¸à«€àª®àª¾àª‚ કંઈજ કારણ જડતà«àª‚ નથી àªàª¨à«‡ Idiopathic Epilepsy કહેવાય. આ પà«àª°àª•ારની
àªàªªà«€àª²à«‡àªªà«àª¸à«€ મોટાàªàª¾àª—ે Genetic હોય àªàªµà«€ શકà«àª¯àª¤àª¾ છે.
àªàªªàª¿àª²à«‡àªªà«àª¸à«€ વધારે નાના બાળકોમાં જોવા મળે છે, 5 વરà«àª·àª¥à«€ નાના બાળકોને તાવ દરમà«àª¯àª¾àª¨ ખેંચ આવે તેને Febrile Convulsion કહેવાય. તાવ વખતે àªàª•વાર ખેંચ આવે તો આવા બાળકોને જયારે પણ તાવ વધતો લાગે તà«àª¯àª¾àª°à«‡ પેરાસીટામોલ , નાકમાં નાખવા માટે મિડાàªà«‹àª²àª¾àª® સà«àªªà«àª°à«‡ અથવા કà«àª²à«‹àª¨àª¾àªà«‡àªªàª¾àª® નો ઉપયોગ કરી શકાય ( 2 વરà«àª· થી મોટા બાળકોને )
ખેંચ વખતે મોઢેથી કંઈપણ આપવà«àª‚ જીવલેણ થઈ શકે
જો બાળકને તાવ વધતા વારંવાર ખેંચ આવે તો àªàªµàª¿àª·à«àª¯àª®àª¾àª‚ ખેંચની બીમારી થવાની શકà«àª¯àª¤àª¾ રહે છે ,આવા બાળકોને કાંઈપણ કારણે તાવ આવે તà«àª¯àª¾àª°à«‡ તાતà«àª•ાલિક સારવાર લેવી જરૂરી છે.
- àªàªªàª¿àª²à«‡àªªà«àª¸à«€ ના મà«àª–à«àª¯ 3 પà«àª°àª•ાર હોય છે.
- Generalized Epilepsy
- Partial Epilepsy
- Complex Partial Epilepsy
ઉપરાઉપરી ખેંચ 1/2 કલાક કરતાં વધૠચાલૠરહે અથવા બે ખેંચ વચà«àªšà«‡ દરà«àª¦à«€ સàªàª¾àª¨ ના થાય તો તેને Status Epilepticus કહેવાય àªàª¨à«€ સારવાર તરત ના મળે તો મગજમાં કાયમી નà«àª•સાન થઇ શકે। આવા દરà«àª¦à«€àª¨à«‡ તાતà«àª•ાલિક ICUમાં દાખલ કરવા જોઈઠ, જેથી àªàª¡àªªàª¥à«€ સારવાર આપી શકાય.
- Generalized Epilepsy:
- બે મà«àª–à«àª¯ પà«àª°àª•ાર છે
- Generalised Tonic- Clonic Epilepsy
આવા દરà«àª¦à«€àª¨à«‡ ખેંચ આવે તà«àª¯àª¾àª°à«‡ બંને હાથ પગમાં àªàª¾àªŸàª•ા વાગે , àªàª¾àª¨ જતà«àª‚ રહે અને ઘણીવાર પેશાબ અથવા àªàª¾àª¡à«‹ પણ થઇ જાય।અમà«àª• વખતે દાંત વચà«àªšà«‡ જીઠઆવી જતા જીઠકપાઈ લોહી પણ આવે
- Absent Seizure
- અમà«àª• કà«àª·àª£à«‹ માટે àªàª¾àª¨ ગà«àª®àª¾àªµà«‡ છે , પૂતળા જેવો સà«àª¥àª¿àª° થઇ જાય ખોવાઈ ગયેલ હોય àªàªµà«‹ àªàª¾àª¸ થાય
- 3 પà«àª°àª•ાર છે
Typical
Atypical
Special features:
- Myoclonic Jerks b) Eyelid myoclonus
- પà«àª°àª•ારની àªàªªàª¿àª²à«‡àªªà«àª¸à«€àª®àª¾àª‚ શરીરનાં અમà«àª• સà«àª¨àª¾àª¯à«àª®àª¾àª‚ àªàª¾àªŸàª•ા વાગે અને ઘણી વાર વસà«àª¤à«àª“ હાથમાંથી ફંગોળાઈ જાય
Juvenile myoclonic epilepsy
- પà«àª°àª•ારની ખેંચ મોટેàªàª¾àª—ે 14 વરà«àª·àª¨à«€ ઉંમરથી શરà«
- થાય છે। મોટાàªàª¾àª—ના દરà«àª¦à«€àª¨à«‡ સવારમાં ઉઠતી વખતે Generalized tonic clonic attack અથવા Myoclonic jerks જોવા
- છે. આ પà«àª°àª•ારની àªàªªàª¿àª²à«‡àªªà«àª¸à«€àª®àª¾àª‚ Chromosome 6માં ઉણપ જોવા મળે છે
-
- Simple partial seizure
-
- પà«àª°àª•ારમાં દરà«àª¦à«€ ધà«àª¯àª¾àª¨ ગà«àª®àª¾àªµàª¤à«‹ નથી અને શરીરનાં àªàª•ાદ àªàª¾àª—માં ખેંચાણ અથવા àªàª¨àªàª¨àª¾àªŸà«€ આવે છે
- Complex partial seizure
- લકà«àª·àª£à«‹ સાથે દરà«àª¦à«€ થોડાક સમય માટે àªàª¾àª¨ ગà«àª®àª¾àªµà«€ દે છે અથવા ખૂબ વિચિતà«àª° વà«àª¯àªµàª¹àª¾àª° કરે છે જેની દરà«àª¦à«€àª¨à«‡ કઈ માહિતી હોતી નથી
-
- તાપસ:
- નà«àª‚ સચોટ નિદાન સગાસંબંધી, ઠઆપેલ માહિતી ઉપરથી થઇ શકે છે। જો શકà«àª¯ હોય તો àªàªªàª¿àª²à«‡àªªà«àª¸à«€ વખતે મોબાઈલ માં વિડિયો લઇ લેવામાં આવે તો નિદાન કરવામાં ઘણી મદદ મળી શકે। આ ઉપરાંત EEG, MRI ની તાપસ અનિવારà«àª¯ છે આ ઉપરાંત પણ કોઈ તાપસ ની જરૂર પડે તો કરાવવી જોઈઠકારણકે યોગà«àª¯ સારવાર માટે સચોટ નિદાન ખૂબ મહતà«àªµàª¨à«àª‚ છે
-
ખેંચ દરમà«àª¯àª¾àª¨ સગાસંબંધી અથવા દરà«àª¦à«€ ને શà«àª‚ ધà«àª¯àª¾àª¨ રાખવà«àª‚
- દરà«àª¦à«€àª¨à«‡ àªàª• પડખે સà«àªµàª¡àª¾àªµàªµà«àª‚ , કપડાં ઢીલા કરી નાખવા
- àªàª¨à«‡ કઈ ઇજા ન થાય àªàª¨à«àª‚ ધà«àª¯àª¾àª¨ રાખવà«àª‚
- ખેંચ વખતે જીઠકચડાઈ જવાની બીક ઘણી વાર રહે છે , ઘણીવાર લોકો મોંમાં રૂમાલ મૂકે છે પરંતૠઆવà«àª‚ કરવામાં શà«àªµàª¾àª¸ રૂંધાઇ જવાની શકà«àª¯àª¤àª¾ રહે છે , àªàªŸàª²à«‡ àªàªµàª¾ કોઈ પà«àª°àª¯à«‹àª— અનà«àªàªµ વગર કરવા ના જોઈàª
- ખેંચ વખતે દરà«àª¦à«€ પૂરેપૂરો સàªàª¾àª¨àªµàª¸à«àª¥àª¾ માં ના આવે તà«àª¯àª¾àª‚ સà«àª§à«€ મોઢેથી કશà«àª‚ આપવà«àª‚ ના જોઈàª
- ખેંચ રોકવા માટે હાલમાંનાકમાં નાખવા માટેનà«àª‚ સà«àªªà«àª°à«‡ Midazolam ઉપલબà«àª§ છે। તમારા ડૉકà«àªŸàª° ને બતાવવા જાઓ તà«àª¯àª¾àª°à«‡ સà«àªªà«àª°à«‡àª¨à«‹ ઉપયોગ કઈ રીતે કરવો અને કેટલા પà«àª°àª®àª¾àª£ માં કરવà«àª‚ ઠસમજી લેવà«àª‚।સામાનà«àª¯ રીતે દરà«àª¦à«€àª¨à«‡ àªàª• પડખે સà«àªµàª¡àª¾àªµà«€ બંને નાકમાં સà«àªªà«àª°à«‡ કરી શકાય.
- àªàªªàª¿àª²à«‡àªªà«àª¸à«€àª¨à«àª‚ નિદાન àªàª•વાર થઈજાય પછી àªàª¨àª¾ પà«àª°àª•ાર પà«àª°àª®àª¾àª£à«‡ દવા લેવાની હોય છે હાલમાં ઘણી નવી દવાઓ ઉપલબà«àª§ છે જેની આડઅસર જૂની દવાઓ કરતા ઓછી છે
મોટાàªàª¾àª—ે દરà«àª¦à«€ ને 3-5 વરà«àª· સà«àª§à«€ દવા લેવી પડે છે. આ ગાળા પછી 50-60% દરà«àª¦à«€àª“ને àªàªŸà«‡àª• બંધ શકે છે અને દવા બંધ કરી શકાય છે પરંતૠ30-40% ને દવા આજીવન પણ લેવી પડે। જો ખેંચની દવા બંધ કરà«àª¯àª¾ પછી ફરીથી આવે અથવા દવા લેવા છતાં અમà«àª• વાર ખેંચ આવે તો આજીવન દવા લેવી પડે છે , લગàªàª— 30-45% ને આજીવન દવા લેવી પડે છે.
- રાતનાં ઉજાગરા , અમà«àª• દવાઓ , દવા લેવામાં અનિયમિતતા વગેરેને કારણે પણ ખેંચ ચાલૠરહી શકે. ખેંચ ના દરà«àª¦à«€àª àªàª®àª¨àª¾ ડોકà«àªŸàª° પાસેથી કઈ દવાઓ ના લેવાય ઠસમજી લઇ લીસà«àªŸ લઇ લેવà«àª‚ જોઈઠઅને જયારે પણ જરૂર પડે કોઈ પણ રોગ માટે દવા લેવાની જરૂર પડે તà«àª¯àª¾àª°à«‡ ઠલિસà«àªŸ બતાવવà«àª‚ જોઈàª
ખેંચ આવà«àª¯àª¾ પછી દરà«àª¦à«€ સà«àªµàª¸à«àª¥ હોય તો પણ ઓછામાં ઓછા 6 મહિના સà«àª§à«€ વાહન ના ચલાવવà«àª‚ , કોઈ જોખમ વાળà«àª‚ કામ ના કરવà«àª‚ જોઈàª,હીંચકા - ઊંચાઈવાળી જગà«àª¯àª¾-આગ પાણીથી દૂર રહેવà«àª‚ જોઈàª
- ઓપરેશન : જો દવાઓ લેવા છતાં ખેંચ કાબà«àª®àª¾àª‚ ના આવે તેવા દરà«àª¦à«€àª“ને તાપસ દરમà«àª¯àª¾àª¨ Focus (àªàªŸàª²à«‡ કે ખેંચનà«àª‚ ઉદà«àªàªµ બિંદà«) મળી જાય તો આવા દરà«àª¦à«€àª“ને ઓપરેશન પછી ખેંચ ઘણી કાબà«àª®àª¾àª‚ આવી શકે છે 30-45% ને બિલકà«àª² ખેંચ બંધ પણ થઇ શકે છે.આપણા દેશમાં આ ઓપરેશન ઘણા બધા સેનà«àªŸàª° ઉપર ઉપલબà«àª§ છે
Ketogenic Diet:
80% ચરબીમà«àª•à«àª¤ ખોરાક થી ઘણા અંશે ખેંચ ઓછી થઇ શકે છે આ ખોરાકનો મોટાàªàª¾àª—ે જે બાળકોમાં ખેંચ દવાઓ છતાં કાબà«àª®àª¾àª‚ ના આવે તà«àª¯àª¾àª°à«‡ ઉપયોગી થઇ શકે છે
ટૂંકમાં àªàªŸàª²à«àª‚ જાણવà«àª‚ મહતà«àªµàª¨à«àª‚ છે કે ખેંચ ઠકોઈ ગંàªà«€àª° રોગ નથી. ખેંચના દરà«àª¦à«€ નોરà«àª®àª² વિવાહિત જીવન જીવી શકે છે ખૂબજ ઓછા પà«àª°àª®àª¾àª£àª®àª¾àª‚ ખેંચ વારસાગત હોય છે. હાલમાં દવા,ઓપરેશન, ખોરાક અને લાઇફસà«àªŸàª¾àª‡àª²àª®àª¾àª‚ ફેરફારથી યોગà«àª¯ રીતે કંટà«àª°à«‹àª² કરી શકાય છે.